Lụa tơ tằm Hội An – Hành trình khám phá nét đẹp truyền thống qua từng sợi tơ

Bên cạnh những bức tường vàng rêu phong, những chiếc đèn lồng rực rỡ hay con phố cổ yên bình bên dòng sông Hoài, Hội An còn nổi tiếng với lụa tơ tằm truyền thống – một trong những sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo gắn liền với lịch sử và văn hóa của mảnh đất di sản. Lụa Hội An không chỉ mang giá trị vật chất mà còn ẩn chứa trong đó làn hồn của sự tinh tế, mềm mại và thuần khiết. Hãy cùng Namistay khám phá những nét đẹp truyền thống tại làng lụa Hội An nhé. 

Lịch sử và nguồn gốc lụa tơ tằm Hội An

Lụa tơ tằm Hội An bắt nguồn từ hàng trăm năm trước, khi Hội An còn là một thương cảng quốc tế sầm uất vào thế kỷ 16–17. Trong số các mặt hàng nổi tiếng của phố Hội thời đó, lụa tơ tằm là món hàng quý giá bậc nhất – không chỉ bởi giá trị sử dụng mà còn vì tính thẩm mỹ và chất lượng vượt trội. 

Theo dòng chảy lịch sử, nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ và dệt lụa đã phát triển mạnh mẽ tại nhiều làng nghề quanh Hội An – đặc biệt là khu vực Cẩm Châu và Cẩm Nam. Những thước lụa mềm mại, óng ánh từng được xuất khẩu đi khắp châu Á và châu Âu, góp phần đưa tên tuổi lụa Hội An vang xa trên bản đồ giao thương cổ đại.

Ngày nay, truyền thống đó vẫn được lưu giữ và phát triển tại Làng lụa Hội An (Hoi An Silk Village) – nơi tái hiện sống động không gian làng nghề xưa, đồng thời giới thiệu đến du khách tinh hoa của một nghề thủ công lâu đời, đầy giá trị văn hóa và nghệ thuật.

Quy trình sản xuất lụa tơ tằm truyền thống

Để sản xuất ra được những tấm lụa mềm mại sẽ đòi hỏi phải có một quy trình thủ công tỉ mỉ và kỹ thuật tinh xảo. Lụa tơ tằm Hội An được làm theo phương pháp truyền thống gồm những công đoạn chính:

Trồng dâu – nuôi tằm

Trong sản xuất tơ lụa, loại lá dâu dùng để nuôi tằm phải là loại lá trồng ở các vùng đất có lớp đất màu mỡ. Cây dâu được chăm sạch bằng phân bón hữu cơ và nước mưa và trồng ở các vùng có khí hậu trong lành, chưa bị ô nhiễm. Tằm được nuôi trong những khay tre lớn, sống trong điều kiện ẩm và mát mẻ. Sau khoảng 20–25 ngày, tằm bắt đầu nhả tơ và tạo kén.

Ủ kén – rút tơ

Kén sau khi thu hoạch sẽ được ngâm nước nóng để làm mềm lớp keo tơ tự nhiên. Người thợ dùng que nhỏ khéo léo rút sợi tơ đầu tiên, rồi quay đều tay để kéo sợi liên tục từ nhiều kén cùng lúc. Mỗi sợi tơ mỏng như tơ trời, óng ánh và dài có thể lên đến cả ngàn mét. Sau khi nhả tơ xong con tằm nằm trong kén để hóa thành nhộng. Đây là thời điểm thích hợp nhất để thu hoạch kén tằm cho giai đoạn tiếp theo.

Ươm tơ

Ươm tơ là quá trình bóc tách những sợi tơ ra khỏi kén để tiến hành se sợi. Để làm điều này người dệt lụa sẽ ngâm kén qua nước nóng để loại bỏ bớt chất keo gắn kết có trong kén tằm. Sau đó các sợi tơ sẽ được se lại thành các sợi chỉ tơ. Thông thường khoảng 10 sợi mối tơ từ 10 kén tằm sẽ được se (chập) lại với nhau để tạo ra sợi chỉ tơ bền chắc hơn. Lúc này ta đã có sợi chỉ tơ lụa sẵn sàng để dệt.

Ươm tơ là việc kéo sợi tơ từ tổ kén thành sợi tơ tằm. Trong khoảng 5 ngày kể từ khi tằm kết thúc nhả tơ, cần ươm hết tơ. Nếu chậm, nhộng sẽ biến thành con ngài, con ngài cắn kén chui ra khiến tơ bị đứt thì kén đó coi như bỏ.

Se tơ – dệt lụa

Bước dệt là khâu quan trọng quyết định chất lượng của thước lụa. Đây là giai đoạn ghép nối những sợi tơ thành tấm lụa. Tơ sau khi được rút ra sẽ được xe thành chỉ. Sau đó, thợ dệt sử dụng khung cửi gỗ thủ công để dệt tấm vải. Mỗi chiếc khung cửi chỉ cho ra vài mét lụa mỗi ngày, nhưng lại mang đến những đường dệt tinh tế, đều đặn và chắc chắn.

Mặc dù trong thời điểm hiện tại, máy móc giúp dệt lụa nhanh hơn và ít lỗi hơn. Nhưng vải dệt thủ công có những nét riêng đặc biệt mà công nghiệp hóa không thể có được. Đặc biệt, tấm vải lụa được dệt thủ công từ những nghệ nhân lâu năm càng quý vì cho độ tinh xảo và độc đáo riêng biệt.

Nhuộm màu – hoàn thiện

Lụa được nhuộm bằng các màu sắc tự nhiên từ lá cây, củ quả như: củ nâu, vỏ bần, lá bàng, nghệ… giúp vải giữ được màu lâu mà vẫn an toàn cho da. Cuối cùng, tấm lụa được phơi khô trong bóng râm để tránh mất độ bóng và mềm.

Giá vé tại làng lụa Hội An

Làng lụa Hội An là địa điểm không thể thiếu khi có dịp ghé đến Hội An. Ngôi làng sẽ mở cửa đón khách từ 8:00 đến 21:00 hàng ngày và có nhiều giá vé khác nhau để du khách có thể tham khảo:

• Vé tham quan phổ thông: 50.000 VNĐ/người. 
• Vé Buffet trưa/tối: 300.000 VNĐ/người. 
• Tour ngắn (8:00 – 17:00): 100.000 VNĐ/người, thời gian có 45 phút và sẽ được hướng dẫn viên giới thiệu khái quát về quy trình làm lụa và trải nghiệm nhanh một số công đoạn.
• Tour dài (9:00 hoặc 14:00): 595.000 VNĐ/người, thời gian nhiều hơn sẽ giúp bạn hiểu rõ về từng công đoạn chi tiết để làm ra được những tấm dải lụa tinh xảo và cực kỳ bắt mắt.

Trải nghiệm lụa Hội An – nơi nên ghé thăm

Khám phá nhà truyền thống Chăm

Từ cửa bước vào bạn sẽ được chiêm ngưỡng và tham quan ngôi nhà rường cổ truyền thống có từ thế kỷ 19. Chính diện ngôi nhà lớn là nơi thờ Bà Chúa Tằm Tang, bà đã có công lớn trong việc giữ gìn và phát triển nghề tơ lụa của Hội An ra thế giới. Ngoài ra, ngôi nhà gây ấn tượng với những trang phục truyền thống của 54 dân tộc anh em, thể hiện sự đa dạng văn hóa trên đất Việt.

Tham quan vườn dâu tằm

Du khách sẽ được tham quan cây dâu cổ thụ tán rộng cao hơn 10m, và được biết cây đã tồn tại từ thời Chăm Pa, đến năm 2012 được chuyển về làng lụa. Đến đây, du khách sẽ được khám phá giống dâu quý, quy trình trồng dâu và vòng đời của tằm để cho ra những dải lụa tinh xảo và đẹp mắt. 

Ghé thăm nhà nuôi tằm

Làng lụa sẽ giới thiệu cho bạn cách nuôi và chăm sóc những con tằm để chúng tự quấn kén và sẽ thu hoạch. Nhà nuôi tằm là nơi sau khi thu hoạch, kén sẽ phải nấu liên tục trong nước sôi đến khi cho ra sợi tơ mềm mại, dẻo dai. Có 2 màu kén khác nhau đó là vàng và trắng, sẽ được nấu liên tục trong 80 độ và những sợi tơ lớn sẽ được tạo thành bởi những sợi kén nhỏ. Mỗi bước đều đòi hỏi người nghệ nhân phải có dày dặn kinh nghiệm mới cho ra những tấm lụa tốt nhất. 

Trải nghiệm dệt lụa Chăm

Sau khi nấu, tơ lụa sẽ được gắn từng sợi lên khung và bắt đầu tiến trình dệt lụa và cho ra những tấm tơ lụa đẹp mắt và cầu kỳ. Đây cũng là công đoạn được du khách ưa thích, bởi chính du khách sẽ được tận mắt trải nghiệm trực tiếp xem quy trình dệt lụa tinh xảo. Bên cạnh đó, tất cả các khung dệt từ thời champa cổ xưa đến hiện đại đều được trưng bày tại làng lụa Hội An để cho du khách tham quan. 

Tham quan khu triển lãm lụa 

Du khách đến đây sẽ được hướng dẫn cách phân biệt lụa thật, lụa giả, lụa đã bị pha hoặc giữa vải lụa dệt từ khung gỗ truyền thống và vải dệt từ khung hiện đại. Tất cả đều sẽ được chỉ dẫn bởi các nghệ nhân chuyên nghiệp tại làng lụa.

Không chỉ tham quan, mà du khách có thể tự tay trải nghiệm hái lá dâu cho tằm ăn, nấu kén, dệt lụa dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân lành nghề. Bạn sẽ dễ dàng mua những sản phẩm tơ tằm chất lượng mang về làm quà tặng người thân hoặc làm kỷ niệm được làm ra bằng cả tâm huyết của các nghệ nhân nhé. 

Thông tin liên hệ: 

• Địa chỉ: số 28 Nguyễn Tất Thành, Tp. Hội An, tỉnh Quảng Nam, cách phố cổ Hội An khoảng chừng 1km.
• Giờ mở cửa: 8:00 – 21:00
• Website: www.hoiansilkvillage.com
• Điện thoại: (+84) 02353 921 144

Lụa tơ tằm Hội An không chỉ là sản phẩm thủ công tinh xảo, mà còn là hiện thân của cả một dòng chảy văn hóa – nơi kết nối giữa quá khứ và hiện tại bằng sự khéo léo, bền bỉ và tâm huyết của người thợ làng nghề. Nếu có dịp ghé Hội An, đừng quên dừng chân tại làng lụa – để được chạm tay vào sợi tơ mềm mại, lắng nghe câu chuyện trăm năm của nghề dệt, và mang về một phần ký ức nhẹ nhàng đậm chất Việt.